Ноёб меъморий обида

 

Ноёб меъморий обида

 

uueprorapp.jpg 

 

         Ўзбек халқининг кўп асрлик тарихида миллий ҳунармандчилик ва халқ амалий санъати йўналишлари ва турлари бой ва ранг-баранг маданий меросимизнинг энг ажойиб қисмини ташкил этади. Хусусан, пойтахтимиздаги Ўзбекистон амалий санъат ва ҳунармандчилик тарихи давлат музейи кўп асрлик миллий ҳунармандчилик намуналари ва амалий санъат буюмлари намойиш этилгани билан ажралиб туради.

         Музейнинг асосий биноси, яъни меҳмонхона зали Ўзбекистоннинг маданий мероси объекти, меъморий обида ҳисобланади. Ушбу залда миллий ҳунармандчилигимиз ва амалий безак санъатимизнинг турли йўналишлари мужассам. Унинг деворларию шифтида уста-ҳунармандларнинг қўл меҳнати, маҳорати, ақл-закоси акс этган. Шу боис ҳам музейга ташриф буюрадиган меҳмонлар марказий меҳмонхона залига катта қизиқиш билдирадилар.   

         1870 йилда бунёд этилган ушбу залнинг ўз тарихи бор. Бу бино 1896-1904 йилларда махсус топшириқлар бўйича юртимизга келган элчи Александр Половцев томонидан сотиб олинган ва ана шу йиллар давомида таъмирланган. Элчи Александр Половцев ўзи этнограф, яъни қадимшунос олим бўлган. Шу боис ҳам у халқимизнинг амалий санъати турларига жуда қизиққан. 

 

        varsneseovo.jpg

         Марказий залимизнинг безак ишлари учун 60 дан ортиқ усталар 8 йил давомида ишлаган. Ўша даврнинг энг машҳур бухоролик, тошкентлик, қўқонлик, хоразмлик усталар бу ерга олиб келинган. Улар амалий санъат намуналарининг бир неча хил турларини қўллаган ҳолда зални безашган. Бу ерда деворда ганч ўймакорлиги намуналарини кўришимиз мумкин. Ушбу ганч ўймакорлиги намуналарида 200 дан ортиқ иккинчи марта такрорланмайдиган нақшлар мавжуд. Бунинг устида тошкентлик уста Тошпўлат Арслонқулов ҳамда бухоролик уста Ширин Муродов ўз шогирдлари билан биргаликда ишлашган.   

         Ганч ўймакорлиги шундай нозик амалий санъат турларидан бири ҳисобланадики, уни 4 соатдан 6 соатгача ўйиб ишлаш керак бўлади. Агар қоришмаси қотиб қолса, унга ишлов беришнинг имкони бўлмайди. Шунинг учун ҳам усталар ўзларининг шогирдлари билан гуруҳ-гуруҳ бўлиб ишлашган.   

         Меҳмонхонада кулолчилик кошинларини кўришимиз мумкин. Булар риштонлик уста кулол Абдулла томонидан амалга оширилган. Бу устанинг XIX аср ўрталарида ўз устахонаси бўлган. Унинг устахонасига турли Шарқ мамлакатларидан усталар келиб, кошинпазлик сирларини ўрганишган. Ўша пайтларда камдан-кам усталарда ўз устахонаси бўлган. Устахонаси бор усталар эса жуда маҳоратли уста ҳисобланган.  

          Музейнинг  марказий залида 4 та устун мавжуд. Хона квадрат шаклга эга. Деворларда токчабанди услубида токчалар ясалган. Токчалар ҳам безак, ҳам жавон вазифасини бажарган. Бундан ташқари, уйни безаб турган архитектура элементларидан ҳисобланади. Токчаларда XIX-XX асрларга оид мис-кандакорлик ва кулолчилик намуналари ўрин олган.