Шарқнинг жаҳонни илҳомлантирган меъморчилиги

Шарқнинг жаҳонни  илҳомлантирган меъморчилиги

Дамашқдан пойтахт сифатида фойдаланган илк мусулмонлар Сурияга келганларида, аввалги Византия, Эллинистик ва Форс цивилизациялари ютуқларини ўрганишган. Аста-секин уларнинг меъморий йўналишлари янги ва ўзига хос услубга айланган. Мусулмонлар томонидан яратилган илк инновацияларга мисол сифатида уч япроқли аркаларни кўрсатиш мумкин. Бундай услубни Қуддусда жойлашган Қоя гумбази зиёратгоҳи ичида учратиш мумкин. 

Кейинчалик ушбу услуб мусулмон Испаниясида, Мескита марказида ривожланган. У ерда услуб беш япроқли арка сифатида қайта ишланган, шунингдек, кўп япроқли услубдан ҳам фойдаланилган. Ислом оламининг дастлабки вакиллари аркаларни жуда ҳуш кўришган. Ҳаттоки “аркалар хеч қачон ухламайди” деган мақол ҳам бўлган.

Готикада кенг қўлланилган найзасимон аркалар Европага илк маротаба Қоҳира билан савдо қилган италиялик савдогарлар шарофати билан кириб келганини айтади. Улар ўзларининг соборини қуриш вақтида Ибн Тулун масжидининг найзасимон аркаларидан илҳомланишган. Бенеддикт аббати ушбу услубни кўрганида, уни жуда ҳам ёқтириб қолган ва ўзининг Монте-Кассинодаги монастири учун шундай кўринишдаги аркага буюртма берган. Франциядаги Клюни аббати ҳам худди шундай йўл тутган. Улар бу нақўларни ишлатиш учун қурувчи ва тегишли материалларни ҳам Яқин Шарқдан олиб келишган. Шарқдан илҳомланиб олинган усуллар Готика услубини шакллантирган.

Қовурға усулида қурилган гумбазлар ҳам Европага мусулмонлар орқали кирган. Мураккаб геометрия соҳасидаги чуқур билимлар асосида қурувчилар конструкциялар ва бино қовурғаларини декоратив нақшлар ёрдамида моҳирлик билан яшириш йўлини ўйлаб топишган.

Англиянинг энг машҳур меъмори Кристофер Рен ҳам “Биз томонимиздан ҳозирги кунда готика деб номланадиган услуб , аслида Шарқ услуби деб номланиши керак” деб эътироф этган.