Кулолчилик-кошинкорлик санъати
Кулолчилик-кошинкорлик санъати
Кулолчилик халқ амалий санъати турларидан бўлиб, ҳунармандчиликнинг лойдан, гилдан турли буюмлар, идишлар, қурилиш материаллари тайёрлайдиган соҳаига киради. Кулолчиликда асосий хом ашё табиий тупроқ бўлиб, лой қанча кўп пишитилса, сополнинг сифати шунча яхши бўлади.
Инсон кулоллик билан қадимдан шуғулланган. Махсус лойдан буюмлар, идишлар қўлда ясалган ва қуритилиб оловда қиздирилган. Кулоллик касби билан дастлаб аёллар шуғулланган, кейинчалик кулол чархи пайдо бўлганидан кейин бу ишга эркаклар жалб этилган. Афросиёб ва Марказий Осиёнинг бошқа тарихий жойларида топилган археологик топилмалар 9-12 асрларда минтақада кулолчилик ривожланганини кўрсатади.
Қадимги Шарқда нафис сопол буюмлар тайёрлаш, сополдан меъморчикда фойдаланиш кенг ривожланди. Шарқ ва Ғарбни боғлайдиган Буюк ипак йўли хам амалий санъатнинг кулолчилик йўналиши ривожланишида хам катта аҳамиятга эга бўлган. Ўрта асрлардан Марказий Осиёнинг деярли барча вилоятларида кулолчилик кенг тараққий этган. Айниқса юртимизда археологик қазишмалардан топилган турли ҳажмдаги хумлар, кўзалар, кувачалар бошқа маиший уй-рўзғор сопол буюмлари кулолчиликнинг равнақ топганидан далолат беради.
Кулолчиликнинг безак санъати бўлган кошинкорлик санъати Марказий Осиёнинг меъморчилигида кенг ривожланди. Айниқса Самарқанд, Бухоро, Хоразм меъморчилигида мадраса, масжид, мақбараларнинг сиртига, гумбазларининг ичига, муқарнас, шарафа қисмларига керамик-кошин материалларидан пардоз ишлари бажарилганини кўриш мумкин. Тошкент, Фарғона (Риштон), Самарқанд, Бухоро, Хоразм вилоятларида кулолчилик-кошинкорлик мактаблари шаклланди.
Бугунги кунда Тошкентда бунёд этилаётган Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази қурилиши объектида Тошкент керамика комбинати, Ижод, Мамажоновлар хусусий корхогалари томонидан безак ва пардозлаш ишлари доирасида кошинкорлик безак ишлари бўйича ўз лойиҳалари билан аол иштирок этмоқдалар.
Х.Шукуров
